Τσαγκάρηδες

Τα επίσημα παπούτσια ήταν τα τσαρούχια. Τα φορούσαν μόνο σε γάμους, γιορτές και πανηγύρια. Δεν τα είχαν όλοι μιας κι ήταν αγοραστά. Στο Χρονικό της Στενής αναφέρεται, ότι υπήρχε τσαρουχοποιός μετά την απελευθέρωση, χωρίς όμως να αναφέρεται το όνομα του. Πρόχειρα αλλά συνάμα και επίσημα για κάποιους, ήταν τα γουρν(ο)τσάρ(ου)χα.

Εύκολα στην κατασκευή και τσάμπα. Όταν έσφαζαν το γουρούνι τα Χριστούγεννα, έπαιρναν το δέρμα του, το αλάτιζαν καλά και το κρατούσαν τεντωμένο για είκοσι ημέρες, προσέχοντας να μην έχει πουθενά ζάρα. Αφού το στέγνωναν καλά, έπαιρνε ο καθένας το κομμάτι του, το δοκίμαζε και έκοβε τις διαστάσεις που ήθελε. Με ένα σουβλί άνοιγαν τρύπες, αφού το μούσκευαν πρώτα για να μαλακώσει και με την τσαρουχοβελόνα πέρναγαν τα παλαιότερα χρόνια, λεπτά κομμάτια από το δέρμα του γουρουνιού και μεταγενέστερα το σχοινί. Κάποιοι άλλοι επειδή είχαν ανάγκη τα φορούσαν χωρίς προεργασία, νωπά όπως ήταν, με αποτέλεσμα να μυρίζουν πολύ. Με παρόμοια προεργασία έφτιαχναν και τα βοϊδοτσάρουχα.

Μετά το 1920 άρχισαν να εμφανίζονται τα καουτσούκια και οι τσαγκάρηδες. Τα καουτσούκια ήταν τα πιο συνηθισμένα παπούτσια. Τα πρώτα ήταν ακατέργαστη ρόδα και οι πιο πολλοί τα έφτιαχναν μόνοι τους. Όπως ήταν η ρόδα καμπυλωτή, έβαζαν μπροστά στα δάχτυλα ένα δέρμα που έφτανε έως τη μέση του ποδιού. Στο πίσω μέρος έβαζαν μια λουρίδα και την κάρφωναν στις δυο άκρες. Ήταν κάτι σαν τα σημερινά πέδιλα, με τη διαφορά ότι στα σημερινά το κενό ξεκινάει κάτω από το πέλμα. Τα επόμενα καουτσούκια τα έφτιαχναν μόνο επαγγελματίες. Έπαιρναν κομμάτι ρόδας, έβγαζαν από μέσα τη λινάτσα για να είναι ελαφρύ και το καθάριζαν με την φαλτσέτα για να είναι σουλουπωμένο. Το καουτσούκ, που ήταν για το πέλμα, ενωνόταν «ραφτά» με το δέρμα που έμπαινε από πάνω με τα βάρδουλα, μια λεπτή δερμάτινη ζώνη.
Άλλο ένα είδος παπουτσιού ήταν τα στιβάλια, παπούτσια όλο δέρμα. Τα καλά παπούτσια. Μπρος, πίσω έβαζαν σιδερένια πεταλάκια για αντοχή. Όπως έλεγαν με τα στιβάλια «ντύνεσαι γαμπρός».
Για τις σκληρές δουλειές και για να μη γλιστράνε, έφτιαχναν τα αρβύλια, τα οποία τα έφτιαχναν από βακετόδερμα (τραγίσιο) και από κάτω έβαζαν πετσί βοδινό, το οποίο ήταν έτοιμο και κατεργασμένο από βυρσοδεψείο. Εάν ήθελαν περισσότερη ενίσχυση στα παπούτσια έβαζαν και καρφιά.
Παπούτσια στη Στενή έφτιαχναν και επιδιόρθωναν ο Γιώργος Παπαϊωάννου, ο Βαγγέλης Κυράνας (Ψιριρής), ο Κώστας Γιαμάς, ο Γρηγόρης Ντούρμας (Μαγγούτας), ο Βαγγέλης Μεταξάς (Τζέλης), ο Δημήτριος Σιμιτζής (Τακουνάκιας),ο Γεώργιος Βλάχος (Φουρτούνας), ο Γιώργος Παπαγεωργίου (Τσαγκάρης) ο Νασάκης Τσουτσαίος και ο Γιώργος Τσουτσαίος (Κουκουλίνας) 
Κάποιοι τσαγκάρηδες στη Στενή από ένα σημείο και μετά έφτιαχναν πολλά παπούτσια σε διάφορα νούμερα οπότε όταν πήγαινε πελάτης απλώς τα δοκίμαζε και τα έπαιρνε.
 
Γιάννης Μητάκης