Τσαγκάρηδες της Στενής Ευβοίας

Όταν σκεφτόμαστε τους παλιούς τσαγκάρηδες, το μυαλό μας πηγαίνει σε κάποιους ανθρώπους, καθισμένους σε μια καρέκλα, σκυμμένους πάνω από έναν πάγκο γεμάτο με κάθε λογής εργαλεία. Με μια ποδιά που κρεμόταν από το λαιμό μέχρι τα πόδια τους για να μην λερώνονται και δούλευαν για ώρες, σκυμμένοι πάνω από τον πάγκο τους.

Το παραδοσιακό επάγγελμα του τσαγκάρη, τουλάχιστον στην παλιά του μορφή, καθημερινά όλο και χάνεται. Βασικοί λόγοι που συνετέλεσαν και συνεχίζουν να συντελούν σε αυτή την εξαφάνιση του παραδοσιακού τσαγκάρη, είναι η μηχανική τελειοποίηση των υποδημάτων, η τεράστια ποικιλία παπουτσιών για κάθε ηλικία, εργασία και ασχολία, ώστε να καλύπτονται όλα τα γούστα, καθώς και η γρήγορη βιομηχανοποιημένη κατασκευή τους.
Υλικά που χρησιμοποιούσαν ήταν, σόλες, τακούνια, δέρμα, πέταλα, μπογιές, κόλλα, ψαρόκολλα, πινέλο, γυαλόχαρτο, γυαλιστικό, λάδι και ξυλόκαρφα, ήταν τα βασικά υλικά που χρησιμοποιούσαν στην κατασκευή ή και την επισκευή των παπουτσιών.
Τα εργαλεία του τσαγκάρη ήταν:
Ο πάγκος, όπου ακουμπούσαν όλα τα πράγματα που χρειάζονταν. Βρισκόταν στο κέντρο του εργαστηρίου τους.
Το τρυπητήρι, που άνοιγαν τρύπες για τα κορδόνια.
Το πέταλο που το βάζανε στις μύτες των παπουτσιών για να αντέχουν περισσότερο.

Το σουβλί, το χρησιμοποιούσαν όπως και το τρυπητήρι.
Το Αμόνι (σίδερο), ένα από τα πιο βασικά εργαλεία που σ' αυτό βάζανε το παπούτσι για να το επεξεργαστούν και να το τελειοποιήσουν.
Τον κατσαπρόκο, ένα μικρό σουβλί, με το οποίο άνοιγαν τρύπες και έβαζαν ξυλόπροκες οι οποίες κρατούσαν τις σόλες
Το καλούπι (καλαπόδι), που το χρησιμοποιούσαν όταν έφτιαχναν καινούργια παπούτσια ή όταν ήθελαν να φαρδύνουν στενά παπούτσια.
Εκτός απ' αυτά τα εργαλεία, οι τσαγκάρηδες χρησιμοποιούσαν και άλλα βοηθητικά, όπως σφυριά, λίμες, βελόνες, φαλτσέτες, τανάλιες, ράσπες, σακοράφες και μεζούρες.

Οι τσαγκάρηδες έβαζαν τακούνια, σόλες και μπάλωναν με τον κερωμένο σπάγκο τα τρυπημένα παπούτσια. Για τα καινούρια παπούτσια έπαιρναν τα «μέτρα» του πελάτη, ο οποίος πατούσε σε ένα χοντρό χαρτί, και με ένα μολύβι ο τσαγκάρης του έπαιρνε τη στάμπα, δηλαδή το αποτύπωμα του πέλματος, το μάκρος, τα δάχτυλα κλπ.

Πάνω στον πάγκο ο τσαγκάρης είχε παπουτσόκαρφα διαφορετικών μεγεθών για τα παπούτσια. Γύρω- γύρω από τον πάγκο κρέμονταν δερμάτινες θήκες, όπου μέσα υπήρχαν εργαλεία. Πάνω στον πάγκο είχε τα σφυριά και τα σφυράκια, βελόνες, σουβλιά, λίμες, γάντζο για το καλαπόδι, ακόνι για τις φαλτσέτες, τανάλιες μονταρίσματος, πρόκες, φαλτσέτες (μακριές ατσάλινες λάμες για το κόψιμο των δερμάτων), ράσπες, κατσαπρόκο, διάφορα σουβλιά (σπαθάτα και πατωτικά, τα οποία είναι εργαλεία με οξύ άκρο, που με αυτά ο τσαγκάρης ανοίγει τρύπες στα δέρματα), σακοράφες, και καλαπόδια, μεζούρα και ξυλόπροκες, ενώ δίπλα από τον πάγκο ήταν το μαστέλο, ένα δοχείο συνήθως τενεκές μεγάλος με νερό, για να βάζουν τα δέρματα όταν έπρεπε να μαλακώσουν.

Στους τοίχους του τσαγκάρικου, κρέμονταν τα ζευγάρια με τα καλαπόδια σε διαφορετικά νούμερα, για να ανοίγει ο τσαγκάρης τα παπούτσια τα οποία ήταν στενά ή τα χρησιμοποιούσε για καλούπια, όταν κατασκεύαζε ένα ζευγάρι παπούτσια καινούρια.
Στη Στενή οι τσαγκάρηδες έφτιαχναν ειδικά παπούτσια για τους γεωργούς, τα λεγόμενα «καουτσούκια».

Η κατασκευή τους ήταν απλή. Βάζανε το δέρμα στο καλαπόδι και όταν είχε πάρει τη φόρμα του, πρόσθεταν από κάτω ένα κομμάτι από καουτσούκ, αντί για σόλα.
Όταν ο τσαγκάρης δεν είχε παραγγελίες και είχε ελεύθερο χρόνο έφτιαχνε τέτοια παπούτσια διαφόρων μεγεθών και τα είχε έτοιμα για πούλημα. Τα παπούτσια αυτά ήταν χωρίς κορδόνια για να μπαίνουν και να βγαίνουν εύκολα και άντεχαν στα χώματα και τις λάσπες των χωραφιών.
 

Στην Άνω Στενή είχαν τσαγκαράδικο οι παρακάτω:
-Τσουτσαίος Ιωάννης (Γιαννάκος) είχε το τσαγκαράδικο εκεί που σήμερα είναι ιδιοκτησία Μαστρογιάννη Δημητρίου (Σαμαράς).
-Παπαγεωργίου Γεώργιος. Ιδιοκτησία Νικολάου Παπαγεωργίου (γιος).
-Ο Παπαϊωάννου Γεώργιος και ο Τσουτσαίος Γεώργιος είχαν συνεταιρικά τσαγκαράδικο εκεί που σήμερα είναι

ιδιοκτησία Βικτωρίας Γκούστρα. Αργότερα ο Παπαϊωάννου δημιούργησε δικό του τσαγκαράδικο στο ισόγειο της οικίας του.
Ο Αθανάσιος Τσουτσαίος (Νασάκης), στο οίκημα που σήμερα είναι ιδιοκτησία Αικατερίνης Λέων (Κακαρά)
Στην Κάτω Στενή:
Κωνσταντίνος Γιαμάς, Γεώργιος Βλάχος (Φορτούνας), Ευάγγελος Κυράνας (Ψειριρής), Γρηγόριος Ντούρμας (Μαγκούτας), Σιμιτζής Δημήτριος (Τακουνάκιας).
 
Γιάννης Γιαννούκος