Το τζάκι

Το τζάκι ήταν το σημαντικότερο σημείο του σπιτιού. Από το τζάκι είχαν ζέστη, φωτισμό, μαγείρευαν, ζέσταιναν νερό, έπαιρναν κάρβουνα για το σίδερο. Μπροστά στο τζάκι (παραγώνι) μαζευόταν η οικογένεια τις κρύες νύχτες του χειμώνα και οι γυναίκες έκαναν τα νυχτέρια τους, γνέθοντας με το λιγοστό φως που τους έδιναν τα κούτσουρα που καίγονταν. Επίσης για τους μοναχικούς, η φωτιά και τα παιχνίδια που έκαναν οι φλόγες ήταν η μοναδική και καλύτερη παρέα. Μπροστά στο τζάκι υπήρχε ο σοφράς με τα σκαμνιά που έτρωγε η οικογένεια. Σε κάποιες περιπτώσεις όταν δεν υπήρχαν σκαμνιά κάθονταν «οκλαδόν».

Η φωτιά συντηρείται την νύχτα με την χόβολη, στάχτη με την οποία σκεπάζουν τα κάρβουνα. Στη χόβολη έβαζαν και το μπρίκι για ψήσουν τσάι η ρεβιθένιο καφέ. Επίσης στη χόβολη έψηναν και τα αυγά. Τα τρύπαγαν με ένα ξυλάκι το οποίο δεν μετακινούσαν για να μην χυθεί το αυγό και το έκαναν ψητό. Την τρύπα την άνοιγαν για να μη σκάσει. Στο γείσωμα του τζακιού οι νοικοκυρές έβαζαν αλάτι, πιπέρι, και όποιο άλλο καρύκευμα είχαν. Τα τηγάνια τα κρεμούσαν συνήθως μέσα από τζάκι, ενώ μπρίκια, κατσαρόλες ήταν κρεμασμένα σε καρφιά. Στην παλιθούρα, μεγάλο άνοιγμα στο τοίχο σαν παράθυρο έβαζαν τα πήλινα πιάτα, τα ξύλινα κουταλοπήρουνα και ότι άλλο είχε το νοικοκυριό. Την παλιθούρα την σκέπαζαν με ένα πανί. Αν δεν υπήρχε παλιθούρα στέριωναν απλώς μια σανίδα. Κι επειδή κάθε τζάκι μπορεί να κάνει την καλύτερη θράκα οπότε και το καλύτερο φαΐ, με τα κάρβουνα τηγάνιζαν, έψηναν, μαγείρευαν.
Σημαντικότερα σκεύη του τζακιού είναι:
Η τζιροστιά: Σιδερένιο τρίποδo (ή τετράποδo) που εκεί πάνω βάζουν το τηγάνι, τον τέντζερη κ.λπ.
Τσιμπίδα: Για να πιάνουν τα κάρβουνα
Ζντράφτος: Σιδερένιο εργαλείο που χρησιμοποιούσαν για να ανακατεύουν τα κάρβουνα και τη φωτιά.

Γάστρα: Σιδερένιο σκέπασμα που αντικαθιστούσε σε πολλές περιπτώσεις το φούρνο. Εύκολη η γάστρα στη μεταφορά, έλυνε πολλά προβλήματα στα κονάκια και στους πρόχειρους χαμόφουρνους. Οι νοικοκυρές καθάριζαν μια γωνιά και έβαζαν το ταψί. Η γάστρα είχε πυρώσει εν τω μεταξύ και την τοποθετούσαν πάνω από ταψί. Πάνω από την γάστρα και γύρω γύρω έβαζαν κάρβουνα. Συνήθως έψηναν ψωμί, μπομπότα και πίτες. Πολλές νοικοκυρές όμως μαγείρευαν και φαγητό και έψηναν μπακλαβά. Σε κάποιες περιπτώσεις οι νοικοκυρές δεν έβαζαν ταψί, καθάριζαν απλώς μια γωνιά έβαζαν τα ψωμιά και τα σκέπαζαν με τη γάστρα.

Γιάννης Μητάκης